Wil je meer weten?
Hier vind je meer informatie over uiteenlopende thema's zoals belang van het kind, specifieke ondersteuningsbehoeften, nazorg, opvoeding, identiteit en herkomst.
Het opnemen van andermans kind in het gezin is misschien zo oud als de mensheid. Vroeger stond het garanderen van een erfgenaam hierbij centraal. Sinds de jaren '50 is adoptie een praktijk geworden die landen en continenten overstijgt. Het is duidelijk dat er bij adoptie verantwoordelijkheden komen kijken die de privésfeer van gezinnen overschrijden. De meeste herkomstlanden zijn armere landen uit het Globale Zuiden en de meeste ontvangende landen zijn geïndustrialiseerde, rijke landen uit het Globale Noorden. Daarom dreigt het gevaar van kinderhandel en uitbuiting. Hieronder schetsen we een beknopt overzicht van de recente geschiedenis van (interlandelijke) adoptie met een aantal belangrijke invoeringen of veranderingen op regelgevend vlak.
Adoptie van minderjarigen is mogelijk sinds de wet van 22 maart 1940 (BS 24 maart 1940). Ervoor is enkel de adoptie van meerderjarigen toegestaan. Door adoptie probeert men een “uitkomst te
bieden voor benadeelde kinderen, aan wie aldus de kans gegeven wordt om in een gezin
grootgebracht te worden (= caritatieve adoptie).” (Senaeve, 1991) De adopties moeten steunen op wettige redenen en de geadopteerde tot voordeel strekken. Hiermee wordt voor het eerst de klemtoon op het belang van het kind (in tegenstelling tot dat van de adoptant) gelegd.
Het KB van 15 september 1958 tot regeling van toelagen aan adoptiewerken (BS 9 oktober 1958, gewijzigd met het KB van 29 maart 1960) maakt de subsidiëring van adoptiediensten mogelijk. De subsidievoorwaarden omvatten onder andere het opgericht zijn als vzw of onder een andere wettelijke vorm, waarbij het nastreven van materiële winst is uitgesloten. Echter, de activiteiten van de adoptiediensten zijn niet aan een vergunnings- of erkenningsplicht onderworpen. Iedereen kan
dus actief zijn op het vlak van adoptiebemiddeling.
Historica Chiara Candaele, gespecialiseerd in de geschiedenis van transnationale adoptie in België (1945-2000), haalt aan dat vanaf midden jaren ’60 de eerste bemiddelingsbureaus ontstaan die zich toeleggen op het overbrengen van adoptiekinderen naar België. Het opvangen van buitenlandse kinderen is op dat moment geen nieuw fenomeen. Al in de jaren ’20 en ’30 worden er in naoorlogse contexten tijdelijk kinderen uit andere Europese landen (zoals Hongarije en Spanje) opgevangen in Belgische pleeggezinnen. Dit wordt beschouwd als een liefdadigheidspraktijk onder invloed van de katholieke kerk. Aan de vooravond van de Congolese onafhankelijkheid (30 juni 1960) krijgt deze liefdadelijkheidspraktijk een overzeese dimensie en worden enkele honderden metiskinderen vanuit Congo, Burundi en Rwanda naar België gebracht met de bedoeling om permanent in België te blijven. Dit kan beschouwd worden als de voorhoede van interlandelijke adoptie.
Vanaf de jaren ’60 komt interlandelijke adoptie in Vlaanderen, maar ook wereldwijd steeds meer voor. Verschillende factoren spelen hierbij een rol, waaronder (1) een diskwalificatie van institutionele kinderzorg en een voorkeur om kinderen te laten opgroeien in een gezinscontext, (2) solidariteit met het Globale Zuiden en de wens om een kind te 'redden uit een derdewereldsland' en (3) de groeiende vraag van koppels om hun kinderwens te vervullen. (Candaele, 2021)
In 1969 vindt een grote hervorming plaats van het adoptierecht met de wet van 21 maart 1969. De belangrijkste wijziging betreft de invoering van de 'wettiging door adoptie' (vanaf 1978 wordt dit de 'volle adoptie' genoemd), naast de gewone adoptie. Door de wettiging door adoptie worden alle juridische banden met de oorspronkelijke familie verbroken en wordt de geadopteerde volledig in de adoptiefamilie opgenomen.
De erkenning van adoptiediensten wordt door de Vlaamse gemeenschap geregeld bij decreet van 3 mei 1989 (BS 12 augustus 1989). Het decreet heeft de doelstelling “de kwaliteit van het adoptiewerk te verhogen”, zowel wat betreft binnenlandse als buitenlandse adopties. Adoptiebemiddeling wordt exclusief toevertrouwd aan de erkende adoptiediensten en er zijn sancties voor illegale bemiddelaars.
De indieners van het voorstel van decreet (Jos Ansoms en collega-CVP-volksvertegenwoordigers), verwijzend naar de misbruiken die zich voordoen, halen in de toelichting aan: “Door deze lacune in de wetgeving is het in ons land perfect mogelijk dat om het even welke persoon een kind kan plaatsen bij om het even wie zonder voldoende inzicht te hebben in de beweegredenen van de aanvraag tot adoptie, zonder voldoende voorbereiding van de kandidaat-adoptant aangaande de gevolgen van de adoptie en zonder voldoende begeleiding van nazorg voor de afstanddoende ouder(s).”
Op 1 mei 1995 treedt het Haagse Verdrag inzake de internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van de interlandelijke adoptie in werking. Dit werd op 29 mei 1993 door 66 landen, waaronder België, aangenomen.
Het Haags Adoptieverdrag is een uitwerking van artikel 21 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind dat op 20 november 1989 door de Verenigde Naties wordt aangenomen en in 1991 door België wordt geratificeerd. In het Kinderrechtenverdrag wordt duidelijk gesteld dat internationale adoptie pas mag overwogen worden als voor het kind alle mogelijkheden in het land van herkomst zijn uitgeput. Het recht van een kind om in zijn oorspronkelijk milieu en bij zijn eigen familie op te groeien staat centraal.
De doelstelling van het Haags Adoptieverdrag is drievoudig:
De belangrijkste principes zijn (lees er hier meer over):
Er worden dus geschikte ouders gezocht voor een kind in plaats van een kind voor verlangende (en meestal kinderloze) ouders.
Verdragsstaten werken bij voorkeur samen met andere verdragsstaten. Door de late omzetting van
het Haags Adoptieverdrag in federale wetgeving (owv de 'nieuwe' Belgische staatsstructuur) en om een feitelijke uitsluiting te vermijden, neemt de Vlaamse gemeenschap zelf initiatief door de totstandkoming van het decreet van 15 juli 1997 inzake de interlandelijke adoptie (BS 23 september 1997). (Senaeve, 2006)
Dit decreet voorziet een procedure tot het bekomen van een beginseltoestemming inzake adoptie. Die beginseltoestemming wordt in het decreet gedefinieerd als "een door de Vlaamse Centrale Autoriteit verleende administratieve akte waarbij wordt bevestigd dat de kandidaat-adoptant werd voorbereid en geschikt bevonden en dat er in beginsel geen bezwaar is tegen het adopteren van een buitenlands kind door de kandidaat-adoptant”. Eerder werd Kind en Gezin al aangeduid als Vlaamse Centrale Autoriteit in het Besluit van de Vlaamse Regering van 16 maart 1994 houdende aanduiding van Kind en Gezin als bevoegde instantie inzake interlandelijke adoptie (BS 19 mei 1994).
Belangrijk is echter dat de procedure tot het bekomen van een beginseltoestemming niet afdwingbaar is, aangezien de voorwaarden federale materie zijn. ‘Vrije adopties’ door kandidaat-adoptanten blijven mogelijk. De facto zijn echter steeds meer adoptanten verplicht om wel deze procedure te volgen, omdat herkomstlanden de tussenkomst van een overheid en/of erkende diensten vragen. (Senaeve, 2006)
Uiteindelijk wordt de wet tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek inzake de adoptie aangenomen
op 13 maart 2003 en de wet tot hervorming van de adoptie (in het Burgerlijk Wetboek) op 24 april
2003. Conform de principes van het Haags Adoptieverdrag wordt een voorafgaande evaluatie
opgenomen van de bekwaamheid en de geschiktheid van de kandidaat-adoptanten als
grondvoorwaarde om te kunnen adopteren, alsook het volgen van een verplichte voorbereiding. In navolging van de federale wetgever treden de gemeenschappen wetgevend op.
Aldus treden op 1 september 2005 de nieuwe adoptiewetten- en decreten in werking en krijgt het Verdrag van Den Haag van 29 mei 1993 volledig gevolg in België.
Sinds 2005 vonden er nog verschillende wets- en decreetswijzigingen plaats. Zo maakt de wet van 18 mei 2006 het mogelijk voor personen van hetzelfde geslacht om te adopteren.
Ook het decreet van 20 januari 2012 houdende de regeling van de interlandelijke adoptie van kinderen voorziet in een aantal wijzigingen, waaronder:
Daarnaast voegt het decreet van 3 juli 2015 houdende regeling van de binnenlandse adoptie van kinderen het voortraject van kandidaat-adoptieouders die kozen voor binnenlandse of interlandelijke adoptie samen. Ook voorziet het decreet slechts in de vergunning van één binnenlandse adoptiedienst. Deze enige binnenlandse adoptiedienst wordt uiteindelijk Adoptiehuis.
Een overzicht van de huidige geldende wetgeving vind je hier.
Bronnen:
Publicatiedatum: juni 2021
Geadopteerden helpen geadopteerden
Kom via een online platform in contact met andere geadopteerden. Een plaats om vrijuit te kunnen praten over alles wat je bezighoudt. Dat kan anoniem gebeuren, maar geadopteerden kunnen ook gekoppeld worden aan een vaste buddy.
Ga naar a-buddy.be