Welke plaats krijgt het adoptieverhaal van je kind op school?

(eerder verschenen in VAG-magazine)

Moet je het met de school van je kind hebben over zijn of haar adoptieverhaal, zijn of haar levensverhaal? Voor sommige gezinnen is het antwoord eenvoudig. Andere gezinnen wegen de voor- en nadelen af: als ouder het verhaal open delen versus je kind op eigen tempo zelf laten vertellen. Als je ervoor kiest om te delen, welke leerkracht spreek je dan aan? Als je dit niet wil, hoe moet je kind dan omgaan met moeilijke vragen of kwetsende opmerkingen?

To tell or not to tell

De kans is groot dat je samen met je adoptiekind een coverstory hebt: het verhaal over zijn/haar adoptie zoals ‘de man in de straat’ het mag weten. Bepaalde stukken van de voorgeschiedenis zijn nu eenmaal privé en hoeft niet iedereen te weten. Soms merk je als ouder dat het echter nodig kan zijn om toch meer info te delen, bv. met de school.
Wel of geen informatie delen kan heel verschillende gevolgen hebben. Het kan vooroordelen opleveren, die je kind in een vakje steken. Alle gedrag wordt dan bekeken vanuit dé adoptiebril. Reacties van je kind worden dan onterecht uitvergroot of misschien zelfs (onbewust) uitgelokt omdat men ze verwacht te zien. Omgekeerd kan het delen van informatie net voor meer begrip zorgen. Misschien voeden we stereotypen en vooroordelen als we er niet open over communiceren. Door leerkrachten te informeren kunnen we foute ideeën de wereld uit helpen. Als de juf of meester op de hoogte is, kan hij/zij meer gepast reageren en je kind ondersteunen op maat.
We zetten een aantal argumenten op een rijtje:

• Overbodige aandacht vermijden
  Het adoptieverhaal van je kind staat niet altijd op de eerste plaats. Ruzie met broer of zus, sportwedstrijden, activiteiten in de jeugdbeweging… zijn soms van groter belang – net zoals in andere gezinnen met biologisch eigen kinderen. Waarom als ouder dan een item maken van adoptie? Het kan zinvoller zijn om het over te laten aan je kind of hij/zij al dan niet het adoptieverhaal wil delen.
• Een onwennige situatie vermijden
  Ouders kiezen ervoor om proactief te handelen en dus gaan bv. nog voor de start van het nieuwe schooljaar met de leerkracht van hun kind samenzitten. Op die manier proberen ze lastige opdrachten te vermijden. Het ondersteunen van de leerkracht kan ook door brochures mee te geven of door te verwijzen naar organisaties die adoptiekennis in huis hebben, zoals Steunpunt Adoptie.
• Privé houden
  De keuze om iets niet met de school te delen, kan te maken hebben met het beschermen van privacy. Vanuit die insteek kiezen sommige ouders ervoor om pas met de leerkracht of directie te praten wanneer hun kind dit vraagt.
• De reactie van de leerkracht inschatten
  Sommige ouders spreken niet over de adoptie van hun kind met de school omdat ze labels willen vermijden en een onnodig andere aanpak. Omgekeerd zijn sommige ouders ook ongerust over leerkrachten die de adoptie afwimpelen als onbelangrijk. Hoe dan ook, angst voor de reactie van de leerkracht zou geen reden mogen zijn om niets te delen over de adoptie. Negatieve reacties zullen er altijd zijn, de meeste leerkrachten en directie zijn echter zeer begripvol en bieden extra hulp aan.
• Leermoeilijkheden of medische problemen delen
  Soms moeten bepaalde moeilijkheden gedeeld worden met de school, bv. taalachterstand door op latere leeftijd in het adoptiegezin te komen. Door de leerkracht hier attent op te maken, kan hij/zij hiermee rekening houden. Moeilijk gedrag als gevolg van hechtingsproblemen kan ook gekaderd worden aan leerkrachten. Met inzicht in dit gedrag kunnen zij het kind op de juiste manier ondersteunen. Het kan ook zinvol zijn om samen te werken met de leerkracht door hem/haar adoptiegerelateerde situaties uit de klas met jou te laten delen. Zo kan jij hier ook thuis op inspelen.
  Leerkrachten en ouders kunnen hier ook beroep doen op Steunpunt Adoptie. Zo is er begeleiding op maat van de leerkracht nodig of kunnen er op vraag vormingen georganiseerd worden.
• Trots zijn op hun cultuur
  Ouders steken soms samen met hun kind een soort van spreekbeurt ineen die in de klas geven kan worden, bv.: over het land van herkomst, waar dit ligt, wat typisch is aan dit land en de cultuur…
  Luister, los van je eigen inschatting, altijd naar je kind. Het ene jaar lijkt hen het delen van het verhaal een goed idee, terwijl dit het jaar erop 180° kan draaien en absoluut het slechtste idee ooit is.
  Let op: als je ervoor kiest om bepaalde info niet aan de leerkracht te vertellen, hou er dan rekening mee hoe dit voor je kind is. Als hij/zij er zich van bewust is dat je bepaalde info wil stilhouden, kan hij/zij ervan uitgaan dat jij je schaamt voor deze info – zoals kinderen dat vaak doen bij onderwerpen die volwassenen vermijden. Als je kind geen weet heeft van dit besluit, kan het zijn dat hij/zij het toch zelf in de klas vertelt. In dat geval is de leerkracht hier niet op voorbereid en kan jouw zwijgen lijken op een indirecte boodschap om hierover niet in gesprek te gaan. Wat je dus ook beslist, kies op de eerste plaats voor open communicatie met je kind.

Oplossingen voor lastige schooltaken

Er zijn enkele doorsnee huistaken die moeilijk of zelfs onmogelijk zijn voor geadopteerden om te maken. Soms ontbreekt informatie, waardoor de taak gewoon niet kan gemaakt worden. Een taak kan ook net die informatie vragen die heel gevoelig ligt en hevige emoties uitlokt. De boodschap is daarom taken aan te passen of uit te breiden zodat alle kinderen op verschillende manieren de taken kunnen maken. Het is zinvol om hierover vooraf al te communiceren met de leerkracht zodat de taak er niet voor zorgt dat de leerling de uitzondering is. Elk kind is anders. Door hiervan te vertrekken voorkom je heel eenvoudig dergelijke situaties.
Hieronder sommen we enkele taken op die moeilijk zijn vanuit een adoptieverhaal en hoe je hiermee als ouder kan omgaan.

• “Breng babyfoto’s mee” of “Maak een poster over je kindertijd”: in plaats van enkel foto’s van jezelf als baby of peuter/kleuter, kan de leerkracht vragen om foto’s mee te brengen van jezelf op verschillende leeftijden. Als dit ook moeilijk is, kan de opgave zijn om verschillende foto’s van jezelf te verzamelen waarop je dingen doet die je graag doet (spelen, knutselen, op reis gaan…).
• “Maak een persoonlijke tijdlijn”: in plaats van kinderen bepaalde vooropgestelde data te laten beschrijven of momenten in hun leven te laten opsommen volgens datum, kiezen kinderen hun drie favoriete of meest bewogen levensjaren, of omschrijven ze de voor hen memorabele momenten uit hun leven.
• “Werk jouw stamboom uit”: in plaats van één boom uit te werken, maken de leerlingen een bos met verschillende bomen. Als leerkracht benadruk je zo hoe families er verschillend uitzien, maar tegelijk veel gelijkenissen hebben. Er kunnen meerdere takken zijn of wortels die allerlei belangrijke mensen weergeven: nonkels en tantes, babysitters, grootouders, stiefouders, pleegouders, geboortefamilie…
• “Knutsel een werkje voor moeder-/vaderdag”: kinderen kunnen contact hebben met geboortemoeders, -vaders, andere geboortefamilie en eerdere pleegfamilie. Zelfs als je kind geen contact heeft, kan het zijn dat hij/zij wel een kaartje wil maken voor zowel zijn geboortemoeder als adoptiemoeder of twee kaartjes wil maken voor beide adoptiepapa’s. Kinderen zouden zoveel kaarten moeten kunnen maken als ze willen en de (aanspreek)namen hierop zelf kunnen kiezen.

In een notendop

Enkele handige tips voor leerkrachten om voor kinderen in de klas adoptie begrijpelijk te maken:

• Beschouw adoptie als normaal en gewoon.
• Vermeld de begrippen adoptie en geadopteerd zijn te pas en te onpas als je bv. over kinderen en families praat.
• Lees verhalen voor waarin adoptie voorkomt.
• Zorg ervoor dat de foto’s in de klas de diversiteit weergeven zoals die ook buiten de klasmuren is.
• Als het over verschillende gezinsvormen gaat, vermeld dan ook adoptiegezinnen.
• Wanneer een broertje of zusje wordt geboren in het gezin van één van de kinderen in klas, vermeld dan dat sommige kinderen in een nieuw gezin terecht komen door middel van adoptie.
• Let erop dat kinderen soms gewoon erbij willen horen en hetzelfde willen zijn als alle anderen. Zij willen liever niet dat hun adoptie besproken wordt.
• Noem bekende mensen op die ook geadopteerd zijn (Aagje Vanwalleghem, Johan Kalifa Bals, Dalilla Hermans, Maarten Goffin…)
• Bij oudere kinderen: geef de mogelijkheid om een schrijftaak aan adoptie te wijten. Leerlingen kunnen zo hun gevoelens verkennen. Sta er ook bij stil dat als je taken geeft over familiegeschiedenis dit voor sommige leerlingen moeilijk kan liggen door echtscheiding, overlijden, adoptie of andere redenen.

Heb je als leerkracht nog andere vragen of bezorgdheden: aarzel dan niet om Steunpunt Adoptie te contacteren: 078/15 13 27 of info@steunpuntadoptie.be.
In onze bibliotheek vind je bovendien zeer veel fictie en non-fictie boeken voor kinderen en volwassenen over adoptie.

Bronnen

https://www.adoptivefamilies.com/talking-about-adoption/adoption-story-at-school/
https://www.adoptivefamilies.com/parenting/explaining-adoption-at-school/
https://www.adoptivefamilies.com/talking-about-adoption/tricky-school-projects/
https://www.adoptivefamilies.com/parenting/safe-at-school-teacher-training-adoption-awareness-inclusion/