Lezing & panelgesprek 'Voorbij de witte onschuld' - een terugblik

In 2007 publiceren prof. dr. Gloria Wekker et al. het rapport “Je hebt een kleur, maar je bent Nederlands”. In dit rapport wordt er vanuit een interdisciplinair, feministisch perspectief gekeken hoe geadopteerden van kleur hun identiteit vormgeven. Professor Wekker is een Surinaams-Nederlandse antropologe en doceert Gender en Etniciteit aan de Universiteit Utrecht. Eind november is ze uitgenodigd op het Festival van de Gelijkheid om een lezing te geven over racisme & kolonialisme. Tijd om ook ons licht op te steken in de volle theaterzaal van de Gentse Vooruit.

Centrale vraag

Eerder dan te kijken naar wat slavernij met zwarte mensen gedaan heeft, interesseert het professor Wekker om te onderzoeken wat slavernij gedaan heeft met witte mensen. De centrale vraag die ze stelt is: "Hoe is het mogelijk te denken dat 400 jaar imperialisme géén sporen heeft achtergelaten op cultuur, taal, instituten en de manier waarop we naar onszelf kijken en de ander?" Het antwoord zou volgens professor Wekker liggen in witte onschuld. De focus van de lezing ligt op Nederland, maar ze daagt het publiek uit om na te denken over hoe dit is voor België.

Witte onschuld

De witte onschuld van Nederland zou bestaan uit drie kenmerken. Ten eerste ziet Nederland zichzelf als een kleine maar rechtvaardige natie die iets betekent in de wereld. "Waren we vroeger belangrijk door de kolonies die we bezaten, dan zijn we nu het huis van internationale rechtvaardigheid waar belangrijke tribunalen worden gevoerd", zegt professor Wekker. Ten tweede beschouwt Nederland zichzelf als een modelnatie op vlak van gender en seksualiteit, LBGTQ-rechten en feminisme. "Ras komt hier vreemd genoeg niet aan de pas, want op dat vlak moeten andere landen ons erop wijzen dat we niet goed bezig zijn", vertelt professor Wekker. Ten derde meent Nederland een gastvrij en tolerant land te zijn ten opzichte van anderen. “Samengevat,” zegt Wekker, “hebben we in Nederland dus een tolerant, progressief en vrijheidsdenkend beeld over onze natie. De kwade kant van het imperialisme zijn we vergeten."

De afgelopen jaren hebben stemmen zich verzet tegen dit gebrek aan aandacht voor het imperiaal verleden in het heersend narratief. Professor Wekker spreekt van een tweede antiracistische beweging waarvan haar eigen boek Witte Onschuld deel uitmaakt.

Paradoxen rond racisme & kolonialisme

Volgens professor Wekker zijn er in de Nederlandse samenleving verschillende paradoxen met betrekking tot racisme. De eerste paradox is de passie en agressie die ras oproept, terwijl het bestaan van ras en racisme tegelijkertijd wordt ontkend. Het zwartepietendebat geeft dit goed weer: racisme wordt ontkend, maar het debat blijft gaande en de woede verergert zelfs.
Een tweede paradox is de lange koloniale aanwezigheid van Nederland op vier continenten, maar de totale afwezigheid van dit deel geschiedenis in het onderwijscurriculum. “De onwetendheid versterkt het gevoel van witte onschuld”, zegt professor Wekker.
Een derde paradox is de periodisering van racisme. De holocaust staat - terecht - bekend als een zeer ingrijpende, racistische daad, maar aan de onderdrukking in het kader van kolonialisme wordt geen aandacht gegeven.

Oplossingen

Na de lezing van professor Wekker volgt er een nagesprek met Sabrine Ingabire (auteur en columnist) en Petra Van Brabandt (filosoof en docent). Sabrine Ingabire is zelf een stem in de antiracistische beweging en voor haar voelt het werk van professor Wekker aan als thuiskomen. Ook Petra Van Brabandt begrijpt perfect waar het om gaat. “Een driehoek van onwetendheid, onschuld en privileges houdt ons tegen om het verleden onder ogen te zien”, zegt ze.
 
Als de vraag naar oplossingen wordt gesteld, is het al snel duidelijk dat het gaat om een gedeelde verantwoordelijkheid. Als iedereen van kleins af aan zijn eigen rugzakje met voor- en nadelen zou leren kennen, zou dit leiden tot meer luisterbereidheid, begrip en solidariteit.

De boodschap van de sprekers is krachtig en zet aan tot nadenken. De slagzin van het festival zindert nog na: "In a world where you can be anything, be kind."

Gepost in: Verslag