Het Festival van de Gelijkheid in Gent pakte dit jaar opnieuw uit met een zeer uitgebreid en boeiend programma. Panelgesprekken, documentaires, theater- en boekvoorstellingen; kortom voor elk wat wils. Het was moeilijk kiezen, maar het panelgesprek ‘Hallo witte mensen’ wou ik in ieder geval niet missen.
In het panel zetelden Dalilla Hermans (auteur van ‘Brief aan Cooper en de wereld’), Sunny Bergman (regisseur van ‘Wit is ook een kleur’), Pieter-Paul Verhaeghe (auteur van ‘Liever Sandra dan Samira’) en Anousha Nzume (auteur van ‘Hallo witte mensen’) en het hele gebeuren werd gemodereerd door Jozefien Daelemans (hoofdredacteur Charlie Magazine).
Het panelgesprek startte met een inleiding door de moderator. Ze introduceerde de panelleden en gaf een korte voorstelling van het boek van Anousha Nzume.
Anousha legt in haar boek op een empathische manier uit wat racisme is. Ze stelt de vraag aan witte mensen om even in de spiegel te kijken. Ze heeft het over 'witte' en niet 'blanke' mensen omdat blank geen kleur is. Dat klopt volgens haar niet. Blank staat voor neutraal, rein, zacht en heeft ook een koloniale connotatie. De historische lading van het woord vindt ze negatief en daarom gebruikt Anousha het niet.
Witte mensen beseffen niet altijd dat ze in een geprivilegieerde positie zitten. Ze zien geen racisme, dus voor hen bestaat het niet of zal het allemaal wel meevallen. Het is gemakkelijk om dingen te relativeren als ze niet in je gezichtsveld gebeuren of als je er zelf niet direct of indirect mee te maken krijgt.
Anousha maakt hierbij de vergelijking met een filmpje dat ze eens zag op Buzzfeed van een klas leerlingen die elk een propje papier in de papiermand, vooraan in de klas, moeten gooien. Voor de leerlingen op de achterste banken is dat moeilijker, maar dat hebben de leerlingen op de voorste rij niet echt door, ze klagen er bijgevolg niet over. En zo gaat dat dus ook met racisme. Je ziet het niet als je het niet ervaart.
Anousha legt in haar boek ook uit dat gekleurde mensen vaak de stempel van ‘exotisch’ krijgen. Ook al woon je al gans je leven in Nederland, bepaalde stereotypen blijven aan je kleven. Die zitten diep geworteld in de maatschappij.
Zo worden zwarte vrouwen vaak als hyperseksueel afgeschilderd. Dat idee gaat terug tot in de tijd van de slavernij. Een blanke vrouw was lief en teder. Die moest je dus ook zacht behandelen. Maar een zwarte vrouw, die had het wel graag wat ruwer. Zo kon je die bijvoorbeeld ook niet verkrachten. Seksueel geweld werd op die manier goedgepraat. Het gaat eigenlijk over machtsverhoudingen die al jarenlang scheef zitten.
Vandaag zitten die verhoudingen nog steeds niet goed. Maar het heeft geen zin hiervoor individuen met de vinger te wijzen. We moeten het systeem aanklagen en werk maken van verandering. Dat is niet eenvoudig, maar met haar boek wil Anousha alvast bewustzijn creëren.
Jozefien vroeg de panelleden wanneer zij voor het eerst werden geconfronteerd met het feit dat ze wit zijn.
Voor Pieter-Paul was dat vrij laat. Hij groeide op in een dorp dat meer varkens telt dan inwoners en kwam pas in zijn studententijd echt in contact met mensen van vreemde origine. Zo had hij een schoolvriend van Turkse origine, die zich steeds uitgebreid moest legitimeren wanneer hij een film wou ontlenen in de videotheek. Bij hem was dat nooit het geval en de discriminatie viel hem op. Het verpestte ook telkens de sfeer van de avond toen dat gebeurde.
Sunny merkte dit voor het eerst toen ze een reis maakte naar Kameroen. Maar ze werd daar onthaald als een soort van blanke prinses, dus dat bevestigde enkel haar positie van geprivilegieerde persoon. Het is pas door gesprekken met Anousha en andere gekleurde vrienden, dat ze besefte dat zij dagelijks met racisme te maken kregen.
Ze vond het best moeilijk om uit die ‘witte bubbel’ te stappen. Haar eerste reactie was er één van boosheid en ontkenning, maar dat maakte deel uit van een proces, weet ze nu. Dit komt voort uit de schaamte die ze voelde omdat ze dat racisme niet eerder had ingezien.
Dalilla, in tegenstelling tot de andere twee panelleden, was zich al op zeer jonge leeftijd bewust van haar kleur. In het dorp waar ze opgroeide, was ze samen met haar zus een van de weinige gekleurde mensen. Haar eerste Sinterklaasfeest op school - dat eindigde in paniek en tranen - deed haar als driejarige beseffen dat ze meer leek op Zwarte Piet dan op de mensen die haar omringden thuis en op school.
Dalilla heeft in Vlaanderen de Zwarte Piet-discussie mee op gang gebracht. Die woedde al hevig in Nederland en kwam toen overgewaaid naar Vlaanderen. In beide landen wordt de discussie op een andere manier gevoerd. In Nederland zien we heel wat protestacties, in Vlaanderen wordt er eerder achter de schermen gepoogd om tot een compromis te komen.
In Vlaanderen was er bijna een gedragen akkoord: het Pietenpact. Veel organisaties, waaronder televisiestudio’s en winkelketens, hadden zich hierbij aangesloten. Het pact bestond er in om de Afrikaanse trekken van Zwarte Piet achterwege te laten en in de toekomst enkel nog met roetpieten te werken. Maar door de felle reacties die het pact teweegbracht, hebben verschillende organisaties zich teruggetrokken.
Dalilla betreurt dit enorm, want het is belangrijk dat we onze kinderen opvoeden zonder dergelijke stereotypen.
Pieter-Paul is ook van mening dat we op onderwijs en de opvoeding van kinderen moeten inzetten om tegen het stigma van racisme in te gaan.
Dalilla wil het debat voeren in dialoog. Er zijn veel rationele argumenten die spelen bij Zwarte Piet en racisme in het algemeen, maar ze merkt dat ze meer gehoor krijgt als ze haar eigen verhaal vertelt en op empathie inspeelt, in plaats van hard op de tafel te kloppen. Ze wil ook niet afgeschilderd worden als een boze vrouw.
Anousha daarentegen vindt dat gekleurde mensen best wel het recht hebben om kwaad te zijn. Nu is het zo dat gekleurde mensen die kwaad zijn, als gevaarlijk worden beschouwd. Dat is een globaal gegeven, maar eigenlijk onzin. Anousha heeft liever dat mensen haar gelijkwaardig behandelen, dan dat ze door iedereen aardig wordt bevonden.
De moderator vroeg ter afsluiting aan het panel welke merkbare positieve veranderingen zij hebben gezien de laatste jaren.
Voor Dalilla is dat het feit dat het racismedebat in Vlaanderen bestaat en dat het debat niet enkel wordt gevoerd door ethici en dergelijke, maar ook door slachtoffers van racisme. Ook het feit dat er mondjesmaat meer diversiteit is bij mediafiguren in programma’s zoals De Slimste Mens ter wereld, is een nieuw gegeven dat we alleen maar kunnen toejuichen.
Sunny Bergman merkt ook positieve veranderingen. Zo staat er nu een generatie jongeren met migratieachtergrond op die spreekt, terwijl de voorgaande generatie zich koest hield en zich niet durfde uit te spreken.
Anousha ervaart sociale media als een positieve verandering de laatste jaren. Mensen zijn meer geconnecteerd met elkaar en kunnen zich gemakkelijker verenigen in dezelfde gedachte.
Pieter-Paul is niet echt optimistisch. In Vlaanderen is racisme nog steeds zeer aanwezig en hebben we politici die dingen zeggen die misschien 10 jaar geleden niet door de beugel konden. Als er dan toch een lichtpuntje is, is dat de druk die wordt opgevoerd vanuit het middenveld. Het feit dat proactieve praktijktesten worden doorgevoerd in de huurmarkt is daar een voorbeeld van.
Het debat werd afgesloten met een tip voor de witte mensen in het publiek:
Anousha: “Probeer geen verlosser te zijn in dit debat, maar wees een bondgenoot, luister en ga mee in het verhaal van de andere”.
Sunny Bergman: “Wil je iets doen aan racisme, zoek dan bondgenoten op school, op je werk, etc. om de strijd tegen stereotypering inclusiever te maken.”
Dalilla: “Ga in gesprek met mensen. Het is geen gemakkelijk thema en niemand praat daar graag over, maar door het gesprek aan te gaan, kan je de last wegnemen van diegenen die dagelijks met racisme geconfronteerd worden.”
Pieter-Paul: “Wees je ervan bewust dat iedereen vooroordelen heeft, jij ook. Door opvoeding kunnen we de perceptie van een ‘risico’ of ‘gevaar’ wegnemen en racisme bestrijden.”
Deze tips vormden een mooie afsluiter van een boeiend panelgesprek met boeiende mensen.
En nu, aan de slag!
Auteur: Gloria Ishiekwene, communicatie & websitebeheerder
Gepost in: Verslag
Geadopteerden helpen geadopteerden
Kom via een online platform in contact met andere geadopteerden. Een plaats om vrijuit te kunnen praten over alles wat je bezighoudt. Dat kan anoniem gebeuren, maar geadopteerden kunnen ook gekoppeld worden aan een vaste buddy.
Ga naar a-buddy.be