Hulpverlener in de kijker: PAika (UZ Brussel)

PAika (Psychiatrische Afdeling voor infants, kinderen en adolescenten) van UZ Brussel staat al jarenlang op onze adoptiekaart. Enkele maanden geleden richtte PAika een specifiek Zorgpad rond Trauma, Hechting & Dissociatie op. Wij spraken met Katrien Vanfraussen (klinisch psychologe en psychotraumatologe) en dr. Edward Campforts (kinder- en jeugdpsychiater, psychotherapeut en diensthoofd kinderpsychiatrie) van UZ Brussel over het Zorgpad.

Hoe en voor wie kwam het Zorgpad rond Trauma, Hechting & Dissociatie tot stand?

Katrien: Binnen PAika begeleiden wij al langer adoptiegezinnen. Vaak gaat het om geadopteerde kinderen/jongeren en hun ouders die er binnen de hulpverlening al lange trajecten op hebben zitten en waar er al meerdere diagnoses zijn gesteld zoals Gilles de la Tourette, ADHD, ODD … maar waarbij soms aan een aantal zaken voorbijgegaan wordt, zoals de pre-verbale geschiedenis van adoptiekinderen en de blijvende impact daarvan op hun verdere functioneren.

Er is soms te weinig aandacht voor het veelzijdige gezicht van complex trauma, ook wel hechtings- of ontwikkelingstrauma genoemd. Het gaat dan om de impact van ingrijpende gebeurtenissen in de ouder-kindrelatie, meestal op zeer jonge leeftijd, de breuk met een ouder die niet kon/mocht/wou zorgen voor het kind, de vele wissels in zorgfiguren die hierop volgden ...

De latere impact hiervan kan zich uiten in heel diverse symptomen. Het kan dan lijken dat het functioneren van dit kind aan meerdere diagnoses beantwoordt, die samen toch niet de volledige lading dekken als de impact van deze gebeurtenissen niet wordt meegenomen in het verhaal. We merken dat bepaalde trauma-gerelateerde fenomenen vaak verkeerd geïnterpreteerd of over het hoofd gezien worden. We denken dan vooral aan de dissociatieve overlevingsmechanismen die een kind/jongere in het verleden ontwikkeld heeft en nog steeds blijft inzetten.

Wat de behandeling betreft, merken we dat niet iedereen over de nodige specialisatie beschikt om met vroegkinderlijke trauma aan de slag te gaan. Het Zorgpad wil hier een rol in opnemen. Traumatherapie, zoals we die kennen bij volwassenen of voor enkelvoudig trauma kan niet zomaar voor deze kinderen/jongeren ingezet worden. Zo zijn reguliere behandeltherapieën, zoals gesprekstherapie, vaak niet voldoende bij deze vorm van trauma.

Uit neurobiologisch onderzoek weten we dat de effecten van overspoelende gebeurtenissen zich vooral in het lichaam laten voelen. Bessel Van der Kolks laatste boek heet niet toevallig The body keeps the score. Werken met de taal van het lichaam is dan ook een noodzakelijk onderdeel, vooral omdat het bij dit type trauma vaak om pre-verbale gebeurtenissen gaat. Lichaamsgerichte interventies vormen dan ook een wezenlijk onderdeel van traumatherapie. We putten hiervoor uit verschillende lichaamsgerichte modellen. Verder bieden wij ook specifieke behandelvormen aan zoals Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), aangepast aan kinderen. Ook werken met dissociatieve symptomen vraagt om een welbepaalde aanpak.

Bovenstaande expertise hebben we doorheen de jaren opgebouwd en die willen we nu verder uitdragen. Vandaar dat we het Zorgpad rond Trauma, Hechting en Dissociatie in het leven geroepen hebben. We willen vooral die adoptiegezinnen ondersteunen die al meerdere hulpverleners gezien hebben, maar voor wie de hulpverlening, diagnoses en/of medicamenteuze behandelingen tot dan toe nog niet helemaal toereikend zijn geweest. We bekijken dan eerst of en hoe wij hen kunnen ondersteunen.

Wie zet zijn schouders onder het Zorgpad?

Edward: We hebben een kernteam van psychologen, therapeuten, kinder- en jeugdpsychiaters en arts-specialisten in opleiding die geschoold zijn en worden in traumasensitieve assessment en begeleiding en de consultaties met geadopteerde kinderen/jongeren en hun gezinnen op zich nemen.

Wat houdt het Zorgpad concreet in?

Edward: Het Zorgpad rond Trauma, Hechting en Dissociatie bestaat uit verschillende luiken.

Eerst en vooral is er een klinisch luik: traumasensitieve diagnostiek (verkennende fase) en behandeling (verdiepende fase). We proberen tijdens een eerste fase, de verkennende fase, vanuit deze invalshoek zicht te krijgen op het unieke intra- en interpersoonlijke functioneren van elk kind/jongere en diens zorgcontext en de impact van trauma hierop. We koppelen dit dan terug naar ouders en kinderen/jongeren zodat er een gedeelde traumataal kan ontstaan. We leggen uit dat de symptomen samengaan met overlevingsresponsen waarbij het autonoom zenuwstelsel het gedrag sterk gaat bepalen. De effecten van trauma op emoties, gedrag en relaties worden toegelicht. Dat is vaak heel verhelderend, zowel voor de kinderen/jongeren als voor hun ouders. Psycho-educatie maakt dus integraal deel van onze aanpak.

De tweede fase, de verdiepende fase, vormt de opstart van een geïntegreerde therapeutische behandeling. Binnen deze behandelingsfase werken we met diepgaande psycho-educatie, het versterken van arousal-/emotieregulatie en de integratie van traumatische herinneringen. Zoals eerder aangegeven, vertrekken we hiervoor vanuit specifieke traumageoriënteerde behandelkaders.

Voor een beperkt aantal gezinnen kan deze traumabehandeling binnen onze eigen setting aangeboden worden. Anderen worden hiervoor doorverwezen. Momenteel zijn we de uitbouw van een netwerk van psychiaters, psychologen en therapeuten, gespecialiseerd in trauma, nog volop aan het exploreren. Daarnaast kan er in het klinische luik voor een eerder coördinerende rol geopteerd worden. Wanneer het kind en diens context reeds een netwerk van externe therapeuten en hulpverleners rondom hen hebben, is het niet de bedoeling om de hulp over te nemen. In zo’n situatie nemen we bijvoorbeeld deel aan rondetafelgesprekken om onze expertise rond complex trauma binnen te brengen en alle aanwezige kennis te integreren.

Bij sommige gezinnen, die we al een aantal jaren kennen, bestaat de coördinatie meer uit het fungeren als blijvend aanspreekpunt. Telkens wanneer er een nieuwe hulpvraag is, wanneer zij opnieuw vastlopen of graag even stilstaan bij waar ze nu staan, zitten we samen en bekijken opnieuw wat er nodig is. We zoeken dan mee naar wat op dat moment ondersteunend voor hen kan zijn, bij ons of elders. We merken dat die vorm van coördinatie voor die gezinnen wel een houvast biedt.

Een tweede luik omvat supervisie, opleiding en vorming. Organisaties kunnen ons dus inschakelen om bijvoorbeeld een workshop te geven of deel te nemen aan een teamvergadering en bepaalde casussen met een traumabril mee te bekijken. We hebben ook de ambitie om op termijn wetenschappelijk onderzoek te doen.

Waarom is zo’n traumasensitief netwerk belangrijk?

Katrien: Voor gezinnen is het vaak niet haalbaar om bij ons een langdurig traject te lopen, omdat ze niet in de regio wonen. In dat geval willen we de mogelijkheid hebben om door te verwijzen naar collega-hulpverleners die kennis hebben van trauma, hechting en dissociatie, zodat kinderen/jongeren en hun ouders dichter bij huis passende hulp kunnen krijgen.

Voor kinderen die een langer hulpverleningstraject nodig hebben, werken we graag samen met een therapeut die stabiliteit kan bieden en waar wij dan gerichte traumaverwerking aan toevoegen.

Door samen te werken met scholen, Centra voor Leerlingenbegeleiding en andere hulpverleningsorganisaties willen we traumasensitief werken, stimuleren en zelf ook geïnspireerd worden door onze partners.

Hoe kan men contact opnemen met jullie?

Edward: Adoptiegezinnen die zich per e-mail aanmelden voor ons Zorgpad proberen wij zo snel mogelijk te zien door middel van een online intakegesprek. Hierin kan een verder traject afgesproken worden en krijgen ouders zicht op het tijdsverloop van dit traject en de eventuele wachttijd.

Aanmeldingen of vragen voor het Zorgpad rond Trauma, Hechting & Dissociatie kunnen verstuurd worden naar zorgpadtrauma@uzbrussel.be.

Gepost in: Hulpverlener in de kijker